Luật Quản lý, sử dụng tài sản công có hiệu lực từ ngày 1-1-2018 nhưng đến nay chưa có nghị định quy định việc sử dụng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án đầu tư theo hình thức BT. Từ tháng 10-2017, Bộ Tài chính đã trình dự thảo nghị định này lên Chính phủ (tờ trình số 145 ngày 6-10-2017) nhưng đến nay Chính phủ chưa ký ban hành. Do đó, Bộ Tài chính phải làm một động tác nữa là hướng dẫn các bộ, cơ quan ngang bộ và các địa phương tạm dừng việc xem xét, quyết định sử dụng tài sản công để thanh toán cho các nhà đầu tư trong trường hợp trên.
Điều này có nghĩa là Luật Quản lý, sử dụng tài sản công đã có hiệu lực nhưng chưa thể áp dụng trên thực tế đối với việc thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình theo hình thức BT. Câu hỏi đặt ra là về lý, công văn nói trên của Bộ Tài chính có làm vô hiệu hóa quyết định của các địa phương, như Hà Nội mới đây thông báo chấp thuận chủ trương và cấp giấy phép đầu tư cho năm dự án BT.
Sự thận trọng của Chính phủ đối với loại hình đầu tư này sau hệ lụy kéo dài nhiều năm qua là cần thiết. Song việc chậm trễ ban hành nghị định hướng dẫn thi hành luật như vừa qua đã khiến cơ quan hành chính dùng quyết định hành chính để can thiệp vào hiệu lực của luật, tiến trình thực thi pháp luật.
Đây cũng không phải là lần đầu tiên luật và nghị định không có hiệu lực song hành.
Trước đây, Quyết định số 23/2015 của Chính phủ quy định cơ chế Nhà nước thanh toán bằng quỹ đất cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án đầu tư xây dựng theo hình thức BT và Thông tư 183/2015 của Bộ Tài chính hướng dẫn về việc này đã khá chi tiết song trên thực tế, các dự án BT lại không bám sát các quy định trong các văn bản này mà mỗi nơi triển khai một hướng.
Chậm ban hành nghị định hướng dẫn thi hành luật là một vấn đề. Vấn đề lớn hơn là nghị định hướng dẫn thi hành luật sắp ban hành phải bám sát quy định của luật và phải được thực thi nghiêm túc.
Yêu cầu đầu tiên đối với nghị định hướng dẫn thi hành Luật Quản lý, sử dụng tài sản công (liên quan đến việc sử dụng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án theo hình thức BT) là phải loại trừ việc thanh toán bằng quỹ đất theo nguyên tắc ngang giá, bù chênh lệch giữa giá trị dự án BT và giá trị quỹ đất thanh toán. Bởi việc xác định giá đất theo hình thức thẩm định giá chính là kẽ hở rất lớn cho “những cái bắt tay” giữa chính quyền và doanh nghiệp làm BT. Quy định về đấu giá quỹ đất để trả cho nhà đầu tư phải được thực hiện, để Nhà nước thanh toán cho nhà đầu tư bằng tiền hoặc quỹ đất có giá trị tương đương. Nhà đầu tư “sạch” sẵn lòng tham gia đấu giá minh bạch hoặc đấu thầu dự án trên cơ sở quỹ đất đã được đấu giá.
Luật Quản lý, sử dụng tài sản công không có quy định về những loại dự án mang tính cấp bách để được chỉ định thầu - một “cái phao” mà nhiều địa phương và chủ đầu tư các dự án trước đây thường vin vào đó để lập ra các dự án BT. Báo cáo tổng kết gửi Chính phủ cuối năm 2016 của Bộ Giao thông Vận tải thừa nhận, các dự án BT hầu hết không phải do Nhà nước “gọi thầu” mà thường do chính các doanh nghiệp lập dự án cho địa phương phê duyệt. Vì vậy, trong nghị định hướng dẫn Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Chính phủ cần có quy định nhằm “khóa” hướng lách luật này, để không tạo nên những nhóm lợi ích tại các dự án BT.
Quan trọng nhất, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công đã có quy định về việc giám sát của cộng đồng đối với tài sản công (điều 9), trao quyền cho Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức liên quan giám sát việc thực hiện các dự án BT. Khi việc giám sát các dự án sử dụng, chuyển giao tài sản công đã được luật hóa thì nhất thiết không thể để quy định này bị “vô hiệu hóa” trong các văn bản dưới luật. Nếu giám sát chỉ đề ra cho có thì mầm mống của những vụ đổi đất lấy hạ tầng không minh bạch, gây khiếu kiện nhiều năm sẽ không bao giờ chấm dứt.
Theo Ngọc Lan - www.thesaigontimes.vn
Ban Biên tập VVFC - Tiền thân là Trung tâm Thẩm định giá - Bộ Tài chính
